Önü alınamayan bir çığ gibi artan kanser nedeniyle birçok hayatlar kararmakta, nice aileler parçalanmakta ve devasa maddi kayıplar olmaktadır. Peki nedir bu kanser illeti ? Herkesin anlayabileceği şekilde anlatmaya çalışacağım ki tıbbi kelimelerle soru işaretleri oluşmasın.
Öncelikle bilinmesi gereken her hücremizde bir düzenek vardır. Henüz anne karnında iken anne ve babadan gelen GEN adı verilen kodlarımız bulunmaktadır.Bu kodları bir kalıp gibi düşünebiliriz. Vücutta imal edilmesi gereken her madde bu kod-kalıp sayesinde hep aynı şekilde bir üretim tekniği ile üretilir. Sağlıklı insanlarda hücrelerimiz (yaklaşık 80-100 trilyon civarında) zamanı geldiğinde belli süreler içinde GEN kalıbına uygun olarak kendini çoğaltır. Herhangi bir nedenle ki bu konuyu aşagıda belirteceğiz bu GEN kalıbında bir yerde bozulma olduğunda üretilen herhangi bir madde bozuk olabileceği gibi yeni oluşan hücrelerde bozuk ve düzensiz bir şekilde oluşacaktır. Tıpkı kumaş fabrikasındaki çok karışık bir desenin kalıbında oluşacak ufacık bir kırılma veya eğrilmenin üretimdeki tüm kumaşları bozuk hale getirmesi gibidir bu durum. Normalde olması gereken yerde, olması gerektiği büyüklükte ve miktardaki hücrelerimiz anarşik bir şekilde kontrolsüzce büyümeye, çoğalmaya ve üretmeye başlar. Her insanda günde 30-50 arasında hücrede kanser başlar. Ancak vücudun savunma sistemi düzgün çalıştığında bu hücreler anında yok edilirler ve biz normal hayata devam ederiz. Ne zamanki bu kanser hücreleri çok fazla oluştuğunda veya hızını artırdığında savunma sistemimiz sorunla başedemez olacak ve bildiğimiz kanser hastalığı ortaya çıkacaktır.
Kimler kanser olur?
Maalesef herkes bu ihtimale açıktır. Ancak bazı durumlarda ve kişilerde bu kanser riski daha fazladır.
Risk faktörleri birkaç grupta toplanabilir.
- Davranışsal Risk Faktörleri: Sigara, tek yönlü diyet, egzersiz ve alkol tüketimi gibi değiştirebileceğiniz risk faktörleridir. Sigarayı bırakmak veya düzenli egzersizlerle kansere yakalanma riski kısmen azalır.
- Biyolojik Risk Faktörleri: Biyolojik Risk Faktörleri; yaş, cinsiyet ve ırk gibi fiziksel özelliklerdir. Fiziksel ve biyolojik özelliklerin, kanser için risk faktörü olup olmayacağı, kanserin tipine bağlıdır. Belli tip kanserler için risk oluşturabilecek biyolojik ve fiziksel özellikler şunlar olabilir.Cinsiyet: Bazı kanser türleri örneğin prostat bezi sadece erkeklerde olduğu için, prostat kanseri erkeklerde görülür. Meme kanseri hem kadın hem de erkeklerde görülebilir, ancak kadınların meme kanserine yakalanma riski daha yüksektir.
Yaş: Pek çok kanser türü yaşlılarda ortaya çıkar. 50 yaşın üstündeki kişilerde kanser görülme riski daha yüksektir.
Irk: Bazı ırklarda belli tip kanserler saha sık görülmektedir. Örneğin Amerikalı zencilerde prostat kanseri daha sık görülür.
Cilt: Sarışınlarda cilt kanseri daha sık görülmektedir. - Çevresel Risk Faktörleri: Yaşadığınız ya da çalıştığınız çevre koşulları kanser gelişimi için risk faktörü olabilir. Ev ya da iş yerinde bulunan bazı maddeler, kanser riskini artırır. Asbest, radon, hava kirliliği, UV radyasyon, sigaraya maruz kalma çevresel risk faktörlerindendir.Yine diyetle alınan bazı besinler kanser gelişim riskini artırırken, bazıları da koruyucu olabilmektedir.
- Genetik Risk Faktörleri: Genetik Risk Faktörleri, aileden kalıtımsal olarak geçen genlerle ilişkilidir.Aile üyelerinden birinde genç yaşta kanser teşhis edilen bireylerde, üç veya daha fazla kuşakta aynı tip kanser öyküsü bulunanlarda, anne veya baba tarafından üçten fazla kanser olgusu bulunan kişilerde ve aile bireylerinden birinde iki veya daha fazla farklı tip kanser bulunan bireylerde kanser gelişme riski yüksektir.
Aile bireyleri arasından birden fazla kişide aynı tip kanser olsa bile bu kalıtımsal olmayabilir. Kanserin kalıtımsal olduğundan şüphe ediliyorsa genetik tarama testleri yapılmalıdır.
Sonuç :
Modern tıptaki gelişmelere rağmen, dünyada ve ülkemizde ölüm nedenleri arasında halen ilk sıralarda yer almasından dolayı kanser önemli bir sağlık sorunudur. Tanısı ve tedavisi farklı uzmanlık dallarının işbirliğini gerektirmektedir. Kanserde erken tanı önemlidir. Türkiye’de özellikle meme, rahim ağzı (serviks) ve bağırsak kanserinin erken tanısı konusunda ulusal tarama programları mevcuttur.
Kanserden korunma kanserin tedavisinden daha önemli bir husustur. Korunmada, yukarıda anlatılan başta sigara ve alkol olmak üzere, kanser yapıcı çevresel etkenlerden uzak durmak önemlidir. Bunun dışında düzenli spor yapmak, aşırı güneşten ışığından sakınmak, özellikle meyve ve sebze ağırlıklı uygun bir diyet uygulamak ve doğal gıdalarla beslenmek kanser sıklığını azaltabilir.
Kanserin sebebi henüz kesin olarak bilinmemektedir. Kanser hastalığı için iki grup risk faktörü vardır. Bunlar değiştirilebilir faktörler ve değiştirilemeyen faktörlerdir. Değiştirilemeyen faktörler yaş, cinsiyet ve aile öyküsüdür. Değiştirilebilir faktörler ise çevresel etkenlerdir. Bunlar:
- Sigara ve alkol kullanımı,
- Radyasyona(ışın) maruz kalma,
- Bazı virüsler,
- Kötü beslenme alışkanlığı(yetersiz veya fazla tüketim, tek taraflı tüketim)
- Gıdalardaki katkı maddeleri,
- Uzun süre güneş ışığına maruz kalma,
- Aşırı dozda röntgen ışınına maruz kalma,
- Bazı kimyasal maddeler (katran, benzin, boya maddeleri, asbest v.b.),
- Hava kirliliği,
Bu risk faktörlerinden biri veya daha fazlasına maruz kalmak bu kişide kesin kanser gelişeceğini göstermez, ama kansere yakalanma ihtimalini arttırır. Bazı insanlar birçok risk faktörü bulundurmasına rağmen yaşamı boyunca hiç kansere yakalanmazken, kanser tanısı konulan bazı hastalarda ise hiçbir risk faktörüne rastlanmayabilir.
Kanser tedavisinde ilkeler:
Genel cerahi alanına giren kanser türlerinin genel olarak iki temel prensibi vardır.
1-Kanserin gözle görülen kısımlarının yani kitlenin-yumrunun ortadan cerrahi olarak organın bir kısmıyla veya organın tamamıyla birlikte çıkartılması. Sözgelimi erken yakalanan bazı meme kanserlerinde memenin sadece ufak bir kısmı çıkartılarak cerrahi tedavisi yapılır. Böylece hastanın organı yerinde kalır. Oysa gecikildiği takdirde memenin hatta göğüs duvarının bir kısmı dahi alınmak zorunda kalınabilir. Keza mide kanserinde de yerine ve zamanına göre midenin bir kısmı alınırken gecikme durumunda tamamı ve komşu organlardan bir kısmı (kalın barsak dalak gibi) alınmak zorunda kalınır.
2- Kanserin gözle görülmeyen kısmının yok edilmesi.(bu kısım onkoloji bölümü tarafından gerçekleştirilir)
UNUTMAYIN DÜZENLİ OLARAK MUAYENE OLMAK SİZİN DE FARKEDEMEDİĞİNİZ KANSERLERİN ERKEN YAKALANMASINI SAĞLAYABİLİR.. HALK İÇİNDEKİ YANLIŞ BİLGİLER VE İNANIŞLAR SİZİ GECİKTİREBİLİR. SAĞLIĞINIZI KOMŞUNUZA DEĞİL İŞİN UZMANINA BIRAKIN
Benim gibi Kanserle uğraşan cerrahlar sizin her zaman yanınızdadır . Siz yeterki bize ulaşın. Esenkalın.
Op.Dr.M.Kasım ARIK