Halk arasında basur ya da mayasıl olarak da bilinen hemoroid, ağrılı olmasının yanındahayat kalitesini düşüren bir hastalıktır. Genel olarak belirtileri, Makatta kanama, dışkılamada değişiklik ya da düzensizlik ve ağrı gibi belirtiler kesinlikle ihmal edilmemelidir. ancak bu şikayetler başka bir hastalığın habercisi  de olabilir

Kalın bağırsağın son kısmı olan anus(makat) olarak adlandırdığımız bölümündeki  damarların şişmesi veya büyümesine hemoroid denir. Bacaklarda varis neyse hemen hemen makatta hemoroid de aynı şeydir. Anal kanaldaki damar paketleri sarkar ve kimi zaman da sıkışıp kanar. Zaman ilerledikçe bu damar paketleri makatın dışına çıkabilir.

Bu hastalık iç (internal) ve dış (external) olarak ikiye ayrılır. İç hemoroid genellikle ağrısız geçerken dış hemoroid oldukça sancılı geçebilir. Kimi zaman genişlemiş damarlara pıhtı oturur ve şiddetli bir ağrı, şişlik ve kızarıklık oluşur. İç hemoroid ise dört farklı evreye göre değerlendirilir.

1. Evre: Hemoroidde kanama ile kendini belli eder. Küçük kanamalar, tuvalet kağıdını kirletecek şekilde ya da kimi zaman damla şeklindedir. Bu evrede hemoroidler sarkmaz. Ancak rektoskopi ile görülür.

2. Evre: Hemoroidler dışkılama ile birlikte dışarı sarkarlar ve sonrasında kendiliğinden geri giderler.

3. Evre: Hemoroid memeleri artık anüs dışına çıkmıştır. Yalnızca parmakla itilerek anüse geri itilebilmektelerdir. Çok sık olarak ödem gerçekleşir ve ağrıya sebep olurlar.

4. Evre: Hemoroidlerin makattan dışarı sarktığı evredir. Memeler genellikle büyük ve ıslaktır. Şikayetler arasında büyük abdestten sonra tam temizlenememe nedeniyle iç çamaşırının kirlenmesi vardır ve otururken ağrı da oluşabilmektedir.

Tedavisinde öncelikle bağırsak hareketlerinin düzenlenmesi amaçlanır. Sürekli meydana gelen kabızlık ya da ishal gibi sorunlarınız varsa önce buna yol açan sebepler bulunmalı ve tedavi edilmelidir. Uzman doktor tarafından kesin hemoroid tanısı konmadan herhangi bir hemoroid kremi ya da ilaç kullanılmamalıdır. Daha çok l. ve 2. evredekiler için ilaç ve krem tedavisi uygulanır. Krem genel olarak ağrı, şişlik ve yanmayı engellemek için kullanılır. Bunun yanında az miktarda nitrogliserin içeren kremle sorun olan bölgeye masaj yapılması da ağrı ve yanmayı azaltabilir. Bu kremler makat kaslarını gevşetip rahatlatabilir. Ancak kullanılan kremler etkisi ağır olan kremlerdir. Fazla miktarda alınmaması gerekir.

Dışkılama sonrası herhangi bir küvete ılık su konarak yaklaşık on beş yirmi dakika oturulması da hemoroid tedavi yöntemlerindendir. Oturma banyosu adı verilen bu yöntemde bazan mikrop öldürücü maddeler kullanılabilir ve rahatlama sağlar. Ardından da makat kağıt havluyla kurulanır.

Bir diğer tedavisi ise skleroterapi’dir. İğne ya da enjeksiyon tedavisi olarak da geçen bu yöntemde sorun olan bölgeye bazı maddeler enjekte edilir. Bu yöntemle oluşan sarkma giderilmeye çalışılır. Narkozsuz uygulanan yöntem, ağrısız ve kısa sürelidir.

Boğma tedavisi ya da bant ligasyonu ise geliştirilen bir başka tedavi yöntemidir. Bu yöntemde hemoroid memesinin etrafına bir lastik takılır ve meme çürümeye terk edilir. Bunlar açık ve ameliyatsız tedavi yöntemleridir.

Hemoroid tedavisi, hastalığın gelişimine bağlı olarak klasik cerrahi ile yani ameliyatla da yapılabilir.  3., 4. evredeki hemoroidlerde daha çok tercih edilen hemoroid ameliyatı; genel anestezi altında ya da özel cihazlarla bölgesel anestezi yapılarak gerçekleştirilir. Üçüncü bölge hemoroid tedavisi içinse lazer tedavisi de uygulanabilir. Bu yöntemde de ameliyat süresi oldukça kısa ve ameliyat sonrası ağrısızdır. Hastalık için en etkili tedavi yöntemi olup ameliyat sonrasında hastalığın tekrar etme ihtimali azdır.

Öncelikle posalı yiyeceklerden oluşan bir diyet tavsiye edilir. Ancak bu diyetin mutlaka doktor kontrolünde yapılacak diğer uygulamalarla birlikte yapılması çok önemlidir. Temel nedeni bazen dışkılamada yapılan yanlışlıklardır. Vücudumuzun boşaltım sisteminin doğal bir düzeni vardır. Eğer siz sabah gelen doğal dışkılama isteğini erteler ya da baskılarsanız, bunun dışında başka bir zamanda doğal rutin dışında kendinizi dışkılamaya zorlarsanız hastalığı tetiklemiş olursunuz. aslında tuvalet eğitimi öğrenilirse dışkılamanız sürekli aynı zamanda gelecektir. Bu da makat ve barsak sağlığınız için önemlidir. Ayrıca gelişen sürekli kabızlık ya da ishal gibi sindirim sorunları da bu hastalığa yol açabilir. Bol su içmek genel olarak sağlıklı bir yaşam için önerilir. Hemoroide yakalanmamak ve düzenli bağırsak hareketleri için de bol su içmek şarttır. Sindirim sisteminizdeki kabızlık gibi bir sorun da olasılığı artırdığı için yediğiniz yiyeceklere dikkat etmeniz gerekir. Lifli gıdalardan yeteri derecede almak diğer bir çok hastalık için olduğu gibi bu hastalık için de önemlidir.

Düzensiz fiziksel aktivitenin olduğu bir yaşam da hastalığın sebebi olabilir. Yani çok fazla fiziksel aktivite ya da fiziksel aktivitenin hiç olmaması, uzun süre oturmanın da bu hastalığa sebep olduğunu söyleyebiliriz. Şoförlük vinç operatörlüğü gibi sürekli oturmak zorunda kalınan mesleklere mensup kişilerin de özellikle bağırsak sağlığına dikkat etmesi gerekir. Bu nedenle her hastalığın tedavisinde ve sağlıklı bir yaşamın sürdürülmesinde düzenli spor yapmak gereklidir. Size uygun bir spor dalına devam etmek ya da en azından düzenli yürüyüşü hayatınıza dahil etmek bir çok hastalığın tedavisinde önemli bir etkiye sahiptir.

Öte yandan kadınlar gebelikte ve doğum sonrasında bu hastalığa yakalanabilir. Egzersizler ihmal edilmemeli ve beslenme düzenine lifli ve posalı yiyecekler dahil edilmelidir. Ayrıca alkol alışkanlığı da hemoroide neden olabilir.

Hemoroid için önemli olan bir başka mesele hastalığın altında herhangi bir tümör olup olmadığıdır. Hemoroid kalın bağırsak kanseri habercisi olabilir. Dolayısıyla eğer makatınızdan kan gelme gibi belirtiler varsa ve şiddetli bir ağrı oluşuyorsa mutlaka tam donanımlı bir hastaneye başvurmalısınız. Doktorunuzun önerisi dışında herhangi bir krem ya da ilaç almamalısınız. Hastalık ancak rektoskopik ya da kolonoskopik bir tetkik sonucunda teşhis edilebilir. Özellikle tümör gibi daha ciddi bir hastalığın belirtisiyse doktora gitmekte gecikmemelisiniz. Erken teşhis her hastalığın tedavisinde hayati bir öneme sahiptir.

Yaşantınızı oldukça zorlayan ve bazen oturup kalkmakta bile güçlük yaşamanıza neden olan hemoroid için yaşantınıza dikkat etmeli, sağlıklı beslenmeye ve fiziksel olarak aktif bir hayat sürmeye özen göstermelisiniz. Bu hastalık zamanla yürümenizi bile engelleyebilir. İlerlemesi ve daha ciddi boyutlara varması durumunda ameliyatla tedavisi mümkün olsa da ameliyat sonrası muhtemel olarak yaşayacağınız sıkıntılar da size oldukça sıkıntılı zamanlar yaşatabilir. Bu yüzden hastalık sizde ilk belirtilerini göstermeye başladığında, uzun süre ağrı çekmeden hemen doktora başvurmalı ve gerekli tetkikleri yaptırmalısınız. Bu tetkiklerin yapılması için tam donanımlı bir hastaneye başvurmak ve genel cerrahi bölümüne danışmak gereklidir.

Anus (makat) iç tarafında olan hemoroid dokusu iç, anus dış kenarında olanlar ise dış hemoroid olarak adlandırılır. Temelde aynı dokunun iki farklı yerde olması dışında farkları yoktur.

Toplumumuzun yeme alışkanlığının değişmesi, daha fazla hazır ve hızlı gıda tüketmemiz, daha çok masa başı işi yapılması, daha az spor yapılması ve kilo artışı hastalığın ortaya çıkışını hem daha önceye çekiyor, hem de artırıyor.

Hastalık hemen hemen her yaşta görülebilmektedir ancak daha çok kırklı yaşlardan sonra ortaya çıkar.

Toplumumuzun erişkin nüfusunun yaklaşık yarısı yaşamının bir döneminde hemoroid ile ilgili rahatsızlık yaşıyor.

Aşırı baharat kullanımı dışkıyı etkilediğinden hemoroid dokusunu etkiler ve yakınmaları tetikleyebilir.

Süreğen kabızlığı olan kişiler, ıkınarak ve uzun sürede tuvalet yapan kişiler ve aşırı kilolu insanlar en büyük çekinceye sahiptir.

Bazı ailelerde damar duvarı ile ilgili kalıtımsal özellik nedeni ile varis ve hemoroid hastalığı daha sık görülebilir.

Hemoroid hastalığı belirtileri kalın barsak kanseri, kalın barsağın yangısal hastalıkları (kolit) ve makat bölgesinin diğer bazı hastalıkları ile karışabilir.

En sık rastlanılan yakınmalar ağrı, kanama, sarkma, kaşıntı ve şişen memelerin ele gelmesidir.

Bu belirtiler artığında ya da süreğen hale geldiğinde, kişinin yaşam kalitesini bozduğunda bir genel cerrahi uzmanına danışılmalıdır.

Her iki cinste de eşit oranda görülmektedir.

Hemoroid memesi dışarıda ve şiş ise tanı için yeterlidir. Ancak bir genel cerrahi uzmanı tarafından muayene edilmeden şikayetlerin (özellikle kanamanın) yalnızca hemoroidden kaynaklandığı doğrulanamaz.

Basur tanısı bir genel cerrahın muayenesi ve endoskopik inceleme (sigmoidoskopi ya da kolonoskopi) ile konulur. “Endoskopik inceleme” ince, uç kısmında ışık olan kıvrılabilir bir cihazla hastanın canı yanmadan iç hemoroid dokusunun ve gereğinde tüm barsağın incelenmesine verilen addır.

Muayene çok basit ve kısa bir işlemdir. En fazla birkaç dakika sürer. Endoskopik inceleme ise gerekli barsak temizliği sonrası barsağın tamamın ya da bir kısmının incelenmesine bağlı olarak 5 ile 20 dakika arasındadır.

Cerrahi girişimlerde hiçbir zaman % 100 garantili bir çözüm beklenilemez. Ancak en kalıcı ve kesine yakın çözüm elbette cerrahi girişimdir.

Özellikle evre 2 ve üstü basur hastalığında, kişinin hayat kalitesini bozan durumlarda ve ilaç tedavisinin yanıtsız olduğu ya da ilacı bırakınca yineleyen  durumlarda cerrahi önerilir.

Tedavi sonrası aşırı kabızlık ile ilgili gerekli önlemler alınmaz, hasta sürekli ıkınırsa, kısa sürede aşırı kilo alır ise ya da gebelik dönemindeyse hastalık yinelenebilir.

Krem ve ilaç tedavisi yakınmaları azaltabilir ya da kısa süre için geçirebilir ancak özellikle evre 2 ve üstü için kalıcı çözümü sağlamaz.

Çok eski ve çok yaygın bir hastalık olduğundan geliştirilmiş birçok tedavi metodu vardır. Kabul edilmiş tıbbi uygulamaların yanı sıra, birçok yöntemin denendiğini gözlemliyoruz ancak bilinçsizce yapılan bu denemeler çoğu kez istenmeyen ve hastanın yaşam kalitesini daha da bozan sonuçlar doğuruyor.

Hemoroid hastalığında hücresel düzeyde kanserleşme bildirilmemiştir.

Hemoroid hastalığının neden olduğu yakınmaları sıklaşan, ilaç kullanımına rağmen yakınmaları yineleyen, yaşam düzeyinde belirgin kötüleşme yaşayan hastaların ameliyat olması önerilir.

2. evrede eğer şikayetler çok sık değil ise ilaç kullanımı ile rahatlama sağlanabilir.

Eğer sürekli hale gelen kanama varsa, her defasında çok kanamasa da, çok ciddi boyutlarda kansızlığa neden olabilir.

Hemoroid hastalığında lazer tedavisi aslında bir dağlama yöntemidir. Evre 1 ve kanamanın ön planda olduğu hemoroid hastalığında kullanılabilir.

Lazer tedavisi hemoroid hastalığında kesin çözüm sağlamaz.

Cerrahi yöntemlerde hemoroid memesi çıkartılır ya da yukarı asılır. Lazer tedavisinde ise lazer ışınının neden olduğu ısı hasarı ile doku dağlanır.

Oturma banyosu çoğunlukla tuvalet sonrasında ılık suya oturma ile yapılan ve şişmiş, ağrıyan ya da kaşıntıya neden olan memeleri rahatlatmak amacı ile uygulanan bir yöntemdir.

Tüm hastalarda işe yaramamakla birlikte, yapılmasında hamilelik dönemi dışında sakınca yoktur.

Günde 2 kez ya da tuvalet sonraları önerilmektedir.

10 -15 dakika yeterlidir.

Basur sorunu kadınlarda en sık gebelik dönemi ya da loğusalık döneminde görülür.

Gebelik sırasında kadınlarda kan miktarının çok artması, büyüyen rahmin toplar damarlara yaptığı bası ve gebelik nedeni ile değişen hormonların damar duvarında yaptığı gevşetici etki ve elbette gebelikte kabızlığın da daha sık olması basurun çok daha artmasına neden olmaktadır.

Gebelik döneminde elbette olduğunca cerrahi tedaviden kaçınırız. Sıvı alımının artırılması, bol lifli gıda ile beslenilmesi, hareketin artırılması önerilir. Oturma banyosu olmasa da sıcak ve ılık su duşu uygulanabilir. Aşırı kabızlıkta dışkı yumuşatıcı şuruplar kullanılabilir. Yerel etkili krem ve fitiller kullanılabilir. Ancak tüm bu önlemlere rağmen nadir de olsa cerrahi tedavi kaçınılmaz olabiliyor.

Kabızlık basur hastalığının belki de en önemli hazırlayıcı nedenidir. Kabızlık nedeni ile ıkınılması hemoroid dokusunu her tuvalette aşağı ve dışarıya iter. Sarkan hemoroid memesinde dolaşım bozulur, kan göllenir; bu da daha çok sarkmaya neden olur.

Gerekli önlemler çoğu kez hemoroid hastalığını engelleyebilir.

Öncelikle tuvalet alışkanlığımızı kaybetmemeli ve her gün düzenli olarak tuvalete gitmeliyiz. Bol sıvı alınmalı, bol meyve sebze, bol lifli gıda tüketilmeli ve hızlı gıdadan uzak durulmalıdır. Olası olduğunca az işlenmiş gıdaları seçmeli ve hareketimizi artırmalıyız.

Stres bedenimizin her hücresinde dolayısı ile her hastalıkta etkilidir.

Kahve tüketimi çoğu kez barsak hareketini artırır ve kabızlığı engelleyici etkisi vardır. Alkol ile özellikle mayalı içecekler (bira kırmızı şarap) ile alındığında hemoroid hastalığını tetikleyebilir.