Guatr nedir?
Tiroid bezinin kanser dışı nedenlerle büyümesine guatr adı verilir. Bu büyüme tüm bezi kapsayabildiği gibi nodüler şekilde yani topaklaşma-yumrulaşma şeklinde de olabilir. Nodüller(yumrular) tek olabileceği gibi birden fazla da görülebilir. Tiroid nodüllerinden bazıları hormon salgılarken bazıları sessiz olabilir. Hormon salgılayan guatrlara(toksik) halk arasında zehirli guatr da denilmektedir. Guatr hastalığı kadınlarda daha sık görülür.
Guatr hastalığı nedenleri nelerdir?
Başlıca guatr nedenleri şunlardır:
- iyot eksikliği(özellikle iyotsuz tuz kullanılan yerlerde)
- tiroid bezinin aşırı çalışması
- tiroid bezinin tembelleşmesi
- tiroid bezi içindeki yumrular
- tiroid bezinin iltihaplanması
- radyasyon-ışın
- bazı ilaçlar
- ırsi
- sigara kullanımı
Guatr hastalığının belirtileri nelerdir?
Guatr bazı hastalarda hiç belirti göstermediğinden herhangi bir nedenle yapılan kontrol muayenesinde ortaya konulabilir. Bazı hastalarda boyunda şişlik olur.Hatta bu şişlik o kadar büyüyebilir ki metrelerce uzaktan dahi farkedilebilir.( Resim-1) ağrı, yutma güçlüğü, öksürük ve solunum güçlüğü görülebilir. Tiroid bezinin az veya çok çalışmasına bağlı belirtiler ortaya çıkabilir. Tiroid bezi çok çalışırsa çarpıntı, asabiyet, ishal, kilo kaybı, uykusuzluk ,ellerde titreme ve baş ağrısı görülebilir. Halk arasında zehirli guatr olarak bilinen bu durum, tiroid bezinin aşırı hormon salgılaması ile ortaya çıkar. Tiroid bezi tembelliğinde ise kilo alma, aşırı uyuma, kabızlık, ciltte kuruma ve saç dökülmesi ortaya çıkar.
Guatr tanısı nasıl konur?
Guatr hekim tarafından şişliğin farkedilmesini takiben yapılan tiroid testleri yani kan hormon düzeyi ve ultrasonografi yardımı ile tanınır. Gerekirse sintigrafi ile bezin çalışma haritası yapılır. Eğer nodül saptanırsa kanser veya başka hastalıkları dışlamak için tiroid bezi biyopsisi(iğne ile numune alma) yapılabilir.
Guatr ameliyatı ve riskleri
Tiroid bezine yönelik yapılan ameliyata tiroidektomi denir. Anlamı cerrahi olarak tiroid bezinin çıkarılmasıdır. Bu ameliyatla tiroid bezinin bir kısmı veya tamamı çıkarılabilir. Tiroid kanserinde bazan yakın lenf bezleri de temizlenebilir.
Guatr ameliyatları esnasında görülebilecek problemler, ses tellerine giden sinirlerin hasarlanması ve yanlışlıkla yahut mecburen paratiroid bezinin çıkarılmasıdır. Paratiroid bezleri vücuttaki kalsiyum dengesini sağlama konusunda görev üstlenir. Bu nedenle paratiroid bezlerinin alınması kandaki kalsiyum seviyesini düşürür. Bu durumda hastaya geçici veya kalıcı kalsiyum ve D vitamini takviyesi yapmak gerekebilir. Ses tellerine giden sinirler hasar gördüğünde ise ameliyattan sonra ses kısıklığı oluşabilir. Bu ses kısılmalarının oranı her 100 ameliyattan 4 ünde olabilir. Bu 4 hastanın 3 ünde altı ay-bir yıl içinde ses normale dönecektir. Bu yaralanma ihtimalini azaltmak için siniri ortaya koymaya yarayan sinir tespit cihazları mevcuttur. Ancak tüm bunlara karşın anatomik farklılıklar nedeniyle veya sinirin hastalıklı bölgenin içinden geçmesi durumunda cerrah tarafından tüm özene rağmen hasarlanabilir.
Tiroid kanserleri
Tiroid bezinde görülen nodüllerin %4-20’sinde kansere rastlanabilir. Genellikle kötü huylu nodüller tektir, büyüme eğilimi gösterir ve sert olur. Tiroid kanserleri; papiller , follüküler, medüller ve anaplastik olarak dörde ayrılır. En kötü huylu olanı ileri yaşta görülen anaplastik tipte tiroid kanseridir.
Tiroid kanseri tanısında ince iğne biyopsisi ve sintigrafi kullanılır. Cerrahi olarak çıkarılan nodül veya tiroid bezi patolojik olarak incelenerek kanser tanısı konabilir. Tiroid kanserlerinin tedavisinde cerrahi yöntem ve radyoterapiden faydalanılır.